Thừa phát lại (TPL) là một nghề cung cấp dịch vụ pháp lý trong lĩnh vực tư pháp, bổ trợ tư pháp có lịch sử phát triển lâu đời, vừa mang tính phổ biến vừa mang tính đặc thù phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế – xã hội, văn hóa của các quốc gia trên thế giới.
Để góp phần tìm hiểu về nghề TPL trên thế giới, bài viết khái quát lịch sử ra đời và các mô hình tổ chức, hoạt động TPL ở một số quốc gia trên thế giới hiện nay. Vậy mô hình thừa phát lại tại Ninh Bình và thế giới được quy định như thế nào. Bài viết về thừa phát lại tại Ninh Bình của Rong Ba giúp cho mọi người dễ dàng tiếp cận pháp luật về quy định này.
Khái quát lịch sử ra đời nghề Thừa phát lại thế giới và thừa phát lại tại Ninh Bình
Nghề TPL tồn tại và phát triển ở nhiều quốc gia trên thế giới. Trong số 28 nước ở châu Âu được khảo sát, nhiều nước có quy chế nghề TPL độc lập như: Anh, Xứ Wales, Pháp, Bỉ, Hy Lạp, Hà Lan,…
Đặc biệt, năm 1990, khi Liên bang Xôviết tan rã, các nước mới gia nhập Liên minh Châu Âu như: Extônia, Hunggari, Ba Lan, Cộng hòa Séc, Xlôvakia, Xlôvenia, Rumani, Bungari,… đã thừa nhận TPL là nghề tự do, độc lập với quyền lực của nhà nước. Liên bang Nga cũng đã công nhận và phát triển TPL như một nghề từ năm 1997 với việc ban hành luật về TPL.
Một số nước, vùng lãnh thổ ở châu Á cũng đã cho phép TPL tồn tại và phát triển như một nghề độc lập như Hồng Kông, Xinggapo,… Hiện nay, Hiệp hội TPL quốc tế (UIHJ) có 86 thành viên với nhiều hoạt động phong phú nhằm trao đổi, hỗ trợ các thành viên trong quá trình hoạt động nghề nghiệp.
Để trở thành người được bổ nhiệm TPL phải đáp ứng các tiêu chuẩn và điều kiện chặt chẽ do luật định. Nhìn chung, có 3 nhóm tiêu chuẩn được quy định đối với người hành nghề TPL, đó là: tiêu chuẩn chung (về tư cách công dân, độ tuổi, lý lịch và khả năng phù hợp nghề nghiệp), tiêu chuẩn về chuyên môn (trình độ chuyên môn nghề nghiệp, đào tạo, bằng cấp, chứng chỉ) và tiêu chuẩn về đạo đức và lý lịch tư pháp (không có tiền sử vi phạm pháp luật và đạo đức…).
Hầu hết các nước được nghiên cứu đều quy định TPL là công lại, đó là người hành nghề tự do, độc lập, nhưng do Nhà nước bổ nhiệm khi có đủ các điều kiện về chuyên môn và phẩm chất đạo đức theo quy định của pháp luật.
Các hoạt động chính của thừa phát lại tại Ninh Bình
Nhóm dịch vụ độc quyền: là các hoạt động thuộc thẩm quyền chuyên biệt của TPL mà chỉ có TPL mới có quyền tiến hành, gồm dịch vụ tống đạt văn bản và thi hành bản án, quyết định của tòa án.
TPL phải thực hiện chức năng của mình khi có yêu cầu và người nào từ chối thực hiện nhiệm vụ có thể bị xử phạt rất nặng, thậm chí có thể phải bồi thường nếu người yêu cầu bị thiệt hại, ví dụ do TPL chậm trễ tống đạt nên không thể tiến hành được thủ tục, công việc mà người yêu cầu tống đạt muốn thực hiện.
Tống đạt văn bản: đây là hoạt động nhằm thông báo và chuyển giao các văn bản tư pháp hoặc giấy tờ pháp lý thông thường cho các đương sự, cá nhân, tổ chức có liên quan.
TPL, thư ký đã tuyên thệ được giao tống đạt văn bản của tòa án, đồng thời TPL cũng tống đạt văn bản của tổ chức, cá nhân khác nhằm yêu cầu thực hiện nghĩa vụ. Việc tống đạt bao gồm cả văn bản tư pháp (các văn bản liên quan trực tiếp đến thủ tục tố tụng) hoặc phi tư pháp.
Thi hành bản án, quyết định, lệnh của tòa án: Trong số 27 nước thành viên EU được khảo sát có: 8 nước, công việc thi hành án dân sự (THADS) do công chức nhà nước thực hiện; 5 nước vừa có TPL hành nghề tự do, vừa có công chức nhà nước làm chức năng thi hành một số loại án và có 15 nước chỉ có TPL hoạt động với tính chất là một nghề tự do, độc lập, đảm trách hoàn toàn việc THADS.
Phần lớn các nước xã hội chủ nghĩa cũ ở Đông Âu đều chuyển đổi từ mô hình cơ quan THADS nhà nước sang mô hình TPL hành nghề tự do cùng với quá trình chuyển đổi sang xây dựng nền kinh tế thị trường, cải cách bộ máy hành chính và tư pháp.
Tại Pháp, bản án có hiệu lực thi hành có nội dung như sau: “Do vậy, nước Cộng hòa Pháp ủy quyền và yêu cầu tất cả các TPL thi hành bản án này, yêu cầu các viện trưởng viện công tố bên cạnh các tòa án sơ thẩm thẩm quyền rộng và các tòa án phúc thẩm, và tất cả các sĩ quan chỉ huy lực lượng công hỗ trợ thi hành bản án này nếu được yêu cầu theo đúng quy định của pháp luật”. Với bản án có nội dung này, người được thi hành sẽ đến gặp TPL và yêu cầu TPL tiến hành thi hành án.
TPL sẽ chịu trách nhiệm về thủ tục thi hành và lựa chọn thủ tục phù hợp nhất với sự nhất trí của người được thi hành án. Nếu thấy cần thiết và pháp luật cho phép, TPL có thể xin ban hành lệnh cưỡng chế thi hành. Trong quá trình thi hành án, TPL có thể yêu cầu sự trợ giúp của người làm chứng và nếu bị phản kháng thì có thể yêu cầu sự trợ giúp của lực lượng công, trong trường hợp có đối kháng, TPL có quyền yêu cầu cảnh sát can thiệp.
Nhóm dịch vụ không thuộc diện độc quyền: là các dịch vụ pháp lý mà TPL thực hiện bên cạnh những chủ thể khác cũng được trao thẩm quyền tùy thuộc vào pháp luật của từng quốc gia. Thuộc nhóm này, các dịch vụ lập vi bằng, bán đấu giá tài sản, tư vấn pháp luật được coi là phổ biến nhất.
Lập vi bằng: TPL có quyền lập vi bằng theo ủy quyền của tòa án hoặc theo yêu cầu của cá nhân để ghi nhận lại những sự kiện, hành vi một cách khách quan. Nhiều nước quy định thẩm quyền lập vi bằng của TPL để thẩm phán không phải đến tận nơi để tiến hành thu thập chứng cứ hoặc xác minh tình trạng của sự kiện, hành vi.
TPL cũng có thể được một cá nhân trực tiếp yêu cầu lập vi bằng hoặc được tòa án chỉ định tiến hành lập vi bằng trên cơ sở lập một báo cáo viết, có thể có ảnh kèm theo nhằm cung cấp chứng cứ về một sự việc thực tế.
TPL được lập vi bằng ghi nhận các sự kiện, hành vi mà pháp luật không cấm. Tuy nhiên, trong trường hợp gây ảnh hưởng đến đạo đức, những vấn đề nhạy cảm thì TPL sẽ cân nhắc không lập vi bằng. Vi bằng TPL lập không phải đăng ký tại một cơ quan công quyền nào nhưng phải lưu trữ theo quy định.
Bán đấu giá tài sản: TPL có thể tiến hành hoạt động bán đấu giá các tài sản là động sản, hoặc theo yêu cầu của đương sự hoặc để thi hành bản án, quyết định của tòa án. Trường hợp TPL tham gia đấu giá hoặc bán tài sản động sản, TPL có nghĩa vụ tuân thủ mọi quy định pháp luật điều chỉnh quy chế đấu giá viên tư pháp, nhưng chịu sự quản lý của Hội đồng TPL tỉnh.
Điển hình như Pháp, TPL có thể tiến hành định giá và bán công khai các đồ đạc, động sản ở những nơi không có chuyên viên đấu giá hay ở Hungary, TPL có thể bán đấu giá động sản trong khuôn khổ cưỡng chế thi hành án hay đấu giá tự nguyện.
Thực hiện một số công việc tại tòa án: TPL ở một số nước được giao thực hiện các công việc tại tòa án như: triệu tập đương sự, giữ gìn trật tự tại phiên tòa tiến hành thủ tục khai mạc phiên tòa,…
Các mô hình và xu hướng phát triển TPL trên thế giới hiện nay
Mô hình thứ nhất: TPL hành nghề tự do, độc lập
Đối với một số quốc gia có nghề TPL truyền thống, lâu đời như Pháp, Bỉ, Hy Lạp, Lúcxămbua, Hà Lan,… TPL hành nghề độc lập, không hưởng lương từ ngân sách nhà nhưng được nhà nước bổ nhiệm, trao quyền để thực hiện một số công việc.
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đặc biệt là khi tổ chức thi hành án, TPL có quyền yêu cầu các cơ quan công quyền hỗ trợ, thực hiện các hoạt động mà pháp luật quy định thuộc nhiệm vụ, quyền hạn nghề nghiệp của TPL.
Hoạt động của TPL chịu sự giám sát của các cơ quan nhà nước như tòa án, bộ tư pháp, viện công tố và chịu sự kiểm tra, quản lý của Hiệp hội nghề nghiệp TPL (Ở Pháp là Hội đồng TPL). Ở một số nước châu Phi, TPL cũng có quy chế và cơ cấu tổ chức giống như ở Pháp và các nước châu Âu khác.
Mô hình thứ hai: Chấp hành viên tự chủ tài chính, hoạt động theo phương thức hành nghề tự do
Ở một số quốc gia khác như Đức, Áo, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Đan Mạch,… chấp hành viên là công chức do nhà nước bổ nhiệm nhưng hoạt động theo phương thức hành nghề tự do, làm việc độc lập với tòa án, chịu trách nhiệm về tài chính, nghề nghiệp và kỷ luật; Nhà nước có thể trả lương tối thiểu hoặc không trả lương cho những người hành nghề độc lập này. Mô hình tiêu biểu thuộc nhóm này là mô hình Chấp hành viên của CHLB Đức.
Chấp hành viên đảm nhiệm những công việc tương tự như của TPL, chịu sự giám sát trực tiếp của chánh án tòa án quận, nhưng không nằm trong cơ cấu tổ chức của tòa án hay trong hệ thống các cơ quan bảo vệ pháp luật. Chấp hành viên thành lập văn phòng theo quản hạt của các tòa án quận và có trụ sở, con dấu riêng, giao dịch dưới tên gọi, chức danh, được tuyển nhân viên giúp việc.
Mô hình thứ ba: Xã hội hóa, chuyển đổi mô hình thi hành án nhà nước thành TPL hành nghề tự do, độc lập, có sự phân định phạm vi thẩm quyền thi hành án giữa TPL và thi hành án nhà nước
Một số quốc gia tại Đông Âu, Trung Âu có nền kinh tế chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường như: Bungaria, Hungary, Cộng hòa Séc, Ba Lan, Xlôvenia, Slovennia,.. và Campuchia ở Đông Nam Á đã xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự, nghĩa là chuyển đổi các cơ quan thi hành án dân sự nhà nước thành hệ thống các văn phòng TPL hành nghề tự do, thực hiện tổ chức thi hành án, tống đạt văn bản tư pháp, lập vi bằng và cho phép sử dụng văn bản vi bằng do TPL lập như một loại chứng cứ,.. Việc chuyển đổi mô hình này diễn ra thuận lợi, phù hợp với nhu cầu của xã hội trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh tế.
Mô hình thứ tư: Chỉ có chấp hành viên nhà nước có đầy đủ quyền hạn tổ chức thi hành án dân sự thừa phát lại tại Ninh Bình
Ở Việt Nam, với mục tiêu xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2-6-2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định: “Nghiên cứu thực hiện và phát triển các loại hình dịch vụ từ phía nhà nước để tạo điều kiện cho các đương sự chủ động thu thập chứng cứ chứng minh, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình,.. từng bước thực hiện việc xã hội hóa và quy định những hình thức, thủ tục để giao cho tổ chức không phải là cơ quan nhà nước thực hiện một số công việc thi hành án dân sự”; “Nghiên cứu chế định Thừa phát lại (thừa hành viên); trước mắt có thể tổ chức thí điểm tại một số địa phương, sau vài năm, trên cơ sở tổng kết, đánh giá thực tiễn sẽ có bước đi tiếp theo”.
Trên đây là toàn bộ tư vấn của Rong Ba về mô hình thừa phát lại tại Ninh Bình và thế giới. Nếu như bạn đang gặp phải khó khăn trong quá trình tìm hiểu về thừa phát lại tại Ninh Bình và những vấn đề pháp lý liên quan, hãy liên hệ Rong Ba để được tư vấn miễn phí. Chúng tôi chuyên tư vấn các thủ tục pháp lý trọn gói, chất lượng, uy tín mà quý khách đang tìm kiếm.
